Apresiasi Sastra

Alur Cerita Sajroning Novel

“Rembulan Dhuwur Blumbang”

Alur yaiku rerangkene kedadeyan sajroning cerita tumrap gawe efek tinamtu, alur uga bisa ksebut minangka dalane cerita, kanthi pangerten liya alur yaiku rerangkene kedadeyan-kedadeyan kang kasusun saka hukum sebab akibat.

Miturut jinise, alur kaperang dadi telu yaiku:

• Alur maju (progresif), yaiku alur kang diceritakakesaka masa lalu ning masa saiki lan uga ning masa tembe,
• Alur mundur (flash back), yaiku alur kang diceritakaake saka masa saiki tumujumarang masa kapungur.
• Alur campuran (alur maju mundur/gabungan) yaiku alur kang diceritakake saka masa kapungkur  marang masa saiki bali maneh ning masa kapungkur.

Sajroning pengaluran uga ana kang diarani teknik pengaluran, teknik pengaluran yaiku cara penulis gawa ceita, utawa nyeritaake kedadean-kedadean kanthi apik, ing sajroning novel “Rembulan Dhuwur Blumbang” anggitane Narko “Sodrun” Budiman iki nganggo teknik pengaluran, suspense, foreshadowing, lan surprise.

Kanthi tenik pengaluran suspense kang duweni teges “rasa ingin tahu” jelas pamaos digawe penasaran saking ceritane, lan maneh teknik pengaluran foreshadowingkang duweni teges “pembayangan” pamaos digawe ngangen-angen dewe kepriye critane kang isih akeh nuwuhake pitakon-pitakon, uga teknik pengaluran surprise kang duweni teges “kejutan” pamaos digawe ora ngira yen ceritane bakal ujug-ujug ana kang nyeleneh, lan ora dinuga sadurunge.

Novel “Rembulan Dhuwur Blumbang” iki nyeritakake anisah. Bebrayan karo Purnomo wis sarwa becik, ning meneng-meneng Purnomo nggembol wewatakan ala sing tundhone dadi sandungane lelakon. Ora mung kuwi perlakuane Puromo marang Anisah uga ora nyenengake, isa kasebut ing sajroning cerita iki ana cerita kekerasan dalam rumah tangga (KDRT), yen mangerteni tema KDRT kaya ngunu lumrahe paomaos padha wegah maca ceritane, ananging saking judule kang ora gambarake yen sjroning cerita ana lelakon sing kaya mengkunu, akeh kang tertarik amrih maca buku kasebut.

Cara nyeritaake kedadea-kedadean sajroning novel iki digawe ora biasa dening pengarange, cerita kang sejatine lumrah digawe utawa dicritakake kanthi cara kang beda, nyeritakake ora nganggo alur kang biasa, nanging dipedhot-pedhot lan ora runtut, kang ndadekake pamaos penasaran lan takon-takon piye benere, sarta gawe penasarane pamaos, ana uga saperangan bab-bab kang diceritakake nanging kaya-kaya ngambang ora ana jluntrunge, kaya ora penting, nanging barang wis ngerti katerangane pamaos dadi gregeten dewe.

Narko “Sodrun” Budiman pinter banget narik kawigatene pamos kanthi cara nyritakake kedadean-kedadean sajroning novel iki kang digawe ngambang, kang nuwuhake pitakon-pitakon pamos, kang ndadekake pamaos terus maca merga penasarane kepriye tutuge.

Kaya culikan ing ngisor iki kang dadekake pamos kaget uga kebak pitakon:

“Sapungkure Purnomo. Anisah wiwit goreh atine. Mas Miko dhadhane kaya arep pecah. Anisah mudhun saka springbed banjur ngongak Purnomo saka lawang, sing diongak wis ora ketara. Anisah muter awke banjur, bruk! Mas Miko kaget, begja dene tangane wis or anyekel kamera maneh. Tangane saiki ngrangkul awake Anisah sing tumiba ing pangkone. Gendheng! Wong loro rerangkulan, sun-sunan kebak sewu rasa kapang”.

Ing cuplikan kasebut digambarake kepriye polah tingkange lakon Anisah lan Miko, kamangka ing cerita sadurunge ora dicritakake sapa iku lakon Miko, lan apa hubungane karo Anisah, lan maneh, swasane iku lagi kemanten anyar, ing cerita sadurunge dicritakake yen bojone Anisah kuwi Purnama, lan Miko iku juru potret ing acara kasebut, ing cerita sadurunge uga ora dicritakake yen Anisah iku ora seneng marang bojone, malah digambrake yen kekarone katon bungah banget ing wektu iku, kaya ngene iki kang dadeake pamoas kabak pitakon, uga gawe keejutan tumprape para pamos.

Ing cerita sabanjure pamos uga digawe bingung marang saperangan cerita kang ngambang, kaya cuplikan ing ngisor iki:

“Anisah sajake wis nunggal tekad. Kabar pungkasan, dheweke ora bisa ngladeni Mas Purnama minangka bojo sing resmi luwih saka rong wulan. Bubar sepagut kudu pagatan! Ora ana kamus wirang tumrap wong nandhang tresna. Dheweke kudu wani kandha blaksuta marang Mas Pur, sanajan abot sanggane.alasan kang maton, Mas Pur mono bojo pilihan bulike, dudu pilihane dhewe. Mula wis gedhe tekade, ati lan katresnane ora bisa wutuh kanggo Mas Pur, nanging bakal dipasrahake sawutuhe marang Mas Miko, juru potrete!”

Ing cuplikan kasebut digambrake yen Anisah kaya-kaya arep pisahan karo Purnomo, ananging ing cerita sabanjure malah dicritakake piye kedadeane sampek Anisah isa jejodhohan karo Purnama, lan bacute dicritakake yen Anisah wis duwe anak sing jenenge Faza, ora nyangkut-nyangkut maneh masalah pegatan lan uga maslah Mas Miko.

Ana maneh cerita kang ngambang ora ana katrengan kang cetha, kaya cuplikan ing ngisor iki:

“Ing jaba kutha kana Pur lagi waevmetu saka mobile, ing sangarepe swalayan Betamart. Ing sisihe ana wadon kulit mrusuh, klambine kuning kembangan. Rambute rada dawa. Mbangir irunge. Mripate kang blalak-blalak sajak ora rewes karo kahanan sakiwa tengene. Ayem, anteng lan merak ati. Mesthi akeh sing ngira yen sepasang pawogan kuwi bojone.

Ing cuplikan kasebut ora dicritakake sapa sejatine wong wadon kuwi, mung digambarake kepriye praupane wonge, lan jenenge yaiku Septiani, iku uga dadekake pamoas kebak pitaken, lan kebak sujana, apa sejatine kuwi selingkuhane Purnonomo? Lan apa-apa sing liya.

Ing cerita sabnjure uga gawe bingunge pamaos nalika Anisah weruh yen Miko anggone jomblo nganti sapatemon ing lesehan kuwi merga dikhianati wong wadon sing aran Septiani, Anisah kepengin weruh kaya ngapa ta rupane Septiani, Miko nuduhake. Yakuwi Septiani uga lagi mlebu kothak (warung) lesehan nomer 10. Anisah dijak mlaku bareng liwat kothak nomer 10. Yakuwi Septiani, tilas yange Miko. Anisah nyawang, weruh Septiani sing pancene ayu tenan, Anisah ngawasake tenan, ngerti yen Septiani katone lagi meteng, Anisah anggone nyawang Septiani adreg banget, nganti ora nyawang sapa wong lanang sing ngancani Septiani mangan ing kono.

Cerita kuwi ndadekake para pamaos bingung lan kebak pitakon, apa ya Septiani sing ketemu ning warung kuei padha karo Septiani kang diceritakake sadurunge? Lek iya apa ya wong lanang sing nagncani Septiani iku Purnomo? Saupama bener Purnomo mosok ya Anisah lan Miko ora ngenali babar pisan? Yen dudu Purnomo sapa wong lanang kang ngancani mau? Mosok ya bojone? Terus hubungane Purnomo karo Septiani kuwi apa? Lan akeh maneh pitakon-pitakon kang tuwuh saking pamaos sajroning maca novel iki.

Ing akhir cerita uga dimunculake maneh tokoh Septiani ananging ora dijelasake sapa sejatine Septiani iku, kaya cuplikan ing ngisor iki:

“astaghfirullah...” anisah nyebut. Dhadhane sakala krasa kegada alugara. “Septiani?” pitakon atine nalika saka walike korden pembatas kamar pasien meruhi wadon sing tau diweruhi ing lesehan Dewi Ratih kae, saiki lungguh ing dipan cedhak bojone!

Anisah mandheg sedela. Maspadakake Septiani. Ora pangling111 luwih nggrantes maneh meruhi tangane bojone ditumpangake wetenge Septiani sing meteng rada gedhe kuwi. Tangane Septiani ngelus-ngelus lengene Pur sing isih lemah-lemah. Anisah madeg-mangu. Ilate kaku marikelu. Sirahe dirasa abot. Panyawang mripate kumepyur. Nanging dheweke isih sadhar yen genah kuwi Septiani. Wadon ayu mrusuh klambi kuning motif bathik sing akrab banget karo Pur, bojone. Mesthi ana hubungan khusus”.

Ing cuplikan kasebut diceritakake maneh lakon Septiani, ananging panggah ora dijelasake sapa sejatine lakon Septiani kuwi, pamaos digwe penasaran, bingung lan isih kebak pitakon, ing cerita sabnjure uga ora dijabarake sapa Septiani kuwi, malah akhir cerita ing novel ikin katone cuthel.

Narko “Sodrun” Budiman anggene ngarang cerita wis mahir, masia cerita iki jane isine ya mung ngunu-ngunu wae, anaging Narko “Sodrun” Budiman isa gawa cerita iki bisa narik kawigaten pamoas, ora mung saking judule kang unik, nanging saking teknik lan cara nyeritakake kang gawe penasaran, kejutan, lan kebak pitakon dadekake pamos kepengin nerusake anggene maca merga penasaran tutuge.

Kaya mengkono alur sajroning novel “Rembulan Dhuwur Blumbang” anggitane Narko “Sodrun” Budiman, cerita iki kalebu apik banget dideleng saking cara nyeritakake, mugiya sabanjure akeh pengarang-pengarang kang duweni semangat kaya Narko “Sodrun” Budiman anggone mbudidaya nerbitake critane dadi buku. Muga penerbitan buku sastra Jawa tetep ngerembaka lan ora cures. Aamiin.